Differentiatie in leerroutes

Een verandering vraagt om verschillende benaderingen

Van elkaar leren, kijken hoe andere scholen het doen en vooral verder komen op de weg richting gepersonaliseerde leerroutes. Dit zijn de antwoorden die je krijgt als je de trekkers van het leerlab vraagt wat hun deelname heeft opgeleverd. Waar ze het ook over eens zijn: optrekken met andere scholen levert veel inspiratie op. Coach Jannet Marechal opende hun ogen toen ze keken naar veranderprocessen.

Grote gemene deler
De behoefte aan meer maatwerk voor leerlingen is de grote gemene deler van de scholen in dit leerlab. Studiewijzers waren de eerste stap naar dat maatwerk op het Montaigne Lyceum. “Maar in het leerlab lag de focus vooral op het gebruik van een digitaal portfolio”, vertelt Manon Verschoor, die eerst als docent en later als schoolleider aan het leerlab deelnam. “Op het gebied van de implementatie daarvan zijn we een stuk verder gekomen.”

“Optrekken met andere scholen levert veel inspiratie op”

Door docenten gekozen
De school besloot om werken met een digitaal portfolio breder in te zetten. Dankzij de inhoudelijke gesprekken met andere trekkers in het leerlab lukte het om een goed onderbouwde keuze voor Peppels te maken. Manon: “We hebben op school een werkgroep samengesteld die de leervragen formuleerde. Daarnaast werden er trainingen gegeven om de vaardigheden van docenten te ontwikkelen. Op welke gebieden ze de training Digitale Didactiek volgden is echt door de docenten gekozen. Ook hebben de docenten bepaald hoe Peppels in eerste instantie is ingezet. We werken er nu in leerjaar 1 tot en met 4 mee.”

Veranderkunde
Op het Alkwin Kollege was de implementatie van een tool vanaf het begin succesvol. Leerdoelgestuurd onderwijs is er een groot thema en dat is te danken aan de zogenoemde GPL-tool (GePersonaliseerd Leren). Ron van der Sluis is onderwijsinnovator op zijn school: “Doordat we goed keken naar de behoeften van alle docenten werd de tool snel omarmd”. Daardoor ontstond ruimte om na te denken over werken met leerdoelen. Dat bleek echter minder eenvoudig. Ron: “Hoe doe je dat, wat is een goed leerdoel en hoe zet je zo’n verandering in? Daar liepen we tegenaan.”

De juiste vaardigheden
Door het leerlab kon Ron een stap terug doen en van een afstandje kijken naar het proces en hoe collega’s ermee omgingen. Ook de coaching op het gebied van veranderkunde hielp hem daarbij. “Jannet wees er steeds op dat docenten voor werken met leerdoelen andere vaardigheden nodig hebben”, vertelt Ron. “Wat geef jij hen om met leerdoelen te gaan werken?” Ron realiseerde zich dat deze verandering voor docenten betekent dat ze hun lesmethode moeten loslaten. “Dat is niet voor iedereen even makkelijk.”

“Wat geef jij andere docenten om in deze verandering mee te gaan?”

Praten, kijken en luisteren
Voor schoolleider Camyre de Adelhart Toorop van Spring High kan een verandering juist niet rigoureus genoeg zijn. Zij begon in 2016 met een compleet nieuwe school, waar vernieuwend en dynamisch onderwijs wordt gegeven. Toch komt Camyre soms ook voor uitdagingen te staan. “Zelfs wij komen in patronen terecht waarin je eigenlijk niet terecht wilt komen”, zegt ze. “Want net als andere scholen, moet je beslissingen nemen, bijvoorbeeld over een passend systeem om met leerdoelen te werken.”

Openstaan voor alternatieven
Dankzij de methode ‘deep democracy’ lukt het de schoolleiding om het hele team achter een beslissing te krijgen. De bijeenkomsten van het leerlab waren wat dat betreft ook nuttig. “Het is goed om met elkaar te zitten en daarover te praten”, zegt Camyre. “Je kijkt en luistert en je staat open voor alternatieven. Ik realiseerde me dat iedereen op school moet weten waarom je een verandering inzet of een nieuw systeem wilt gebruiken. Als schoolleiding moet je daarin faciliteren zodat je iedereen zonder angst of weerstand meekrijgt.”

Verschillende benaderingen
Manon herkent zich daarin. Het kostte haar meer tijd dan ze had verwacht om collega’s te overtuigen van de meerwaarde van het digitaal portfolio. “Dankzij Jannet realiseer ik me dat het geen zin heeft om docenten die heel ver uit elkaar staan op het gebied van verandering aan elkaar te koppelen”, zegt Manon. “Om iedereen mee te krijgen in een verandering, zijn verschillende benaderingen nodig.”

“Om iedereen mee te krijgen in een verandering zijn verschillende benaderingen nodig”

Ruimte om over onderwijs te praten
Halverwege de leerlabperiode nodigden de betrokken docenten hun schoolleiders uit voor een leerlabbijeenkomst. De reden: betrokkenheid in alle lagen van de school is nodig om het onderwijs te vernieuwen. Voor Julia Ose, docent op het Trias VMBO, was dit van grote meerwaarde. “Het gebeurt niet vaak dat ik een paar uur lang met mijn schoolleider over onderwijs kan praten. We begrijpen elkaars positie nu veel beter.” Docent en projectleider Ruud Verstraaten van OSG De Hogeberg: “Mijn schoolleider en ik concludeerden dat we niet altijd de juiste mensen op de juiste plek hebben. Daar gaan we nu mee aan de slag, dat was voor ons een gezamenlijke opbrengst.”

Faciliteren en focussen
Julia: “Een concrete uitkomst van deze bijeenkomst was de aanstelling van een nieuwe projectleider voor onze werkgroep. Zij maakt ook deel uit van het managementteam, terwijl we voorheen geen directe connectie met de schoolleiding hadden. Dit helpt enorm: de projectleider signaleert wanneer we gefaciliteerd moeten worden, maar helpt ons ook meer focus aan te brengen.”

Goed voor de leerling
Omdat Manon halverwege het leerlab met ‘de pet van schoolleider’ op zat, kon zij makkelijker de brug slaan tussen schoolleiding en docententeam. Manon: “Ik merk dat ik er nu meer vanuit een helikopterview kijk naar wat er nodig is.” Voor zowel Manon, Ron als Camyre is duidelijk dat het altijd moet gaan over wat goed is voor de leerling. “Het is mooi dat je met elkaar optrekt en op zoek gaat naar manieren om de leerling echt centraal te stellen”, vindt Camyre. “En als je ziet dat leerlingen langzamerhand meer eigenaar worden van hun leerproces, dan is het ook makkelijker voor docenten”, vult Manon aan.

Bedrijfsbezoek ABN AMRO
Als afsluiting van de leerlabperiode gingen de docenten op schoolbezoek op het IJburg college én bezochten ze het hoofdkantoor van de ABN AMRO in Amsterdam. Hier kregen ze inzicht in hoe de bank met verandering en innovatie omgaat. Onderwijscoördinator, kwaliteitsmanager en docent lichamelijke opvoeding Ilonka van der Knaap: “Erg interessant om eens buiten de onderwijsomgeving te kijken en te zien wat erbij komt kijken als je een verandering wilt doorvoeren. Eigenlijk zijn het hele herkenbare processen die bij ook bij ons spelen.”

Nieuwe inzichten
Aan de hand van hun eigen casus gingen ze in groepjes aan de slag met om de innovaties in hun school concreet te maken. Ook kregen ze een kijkje in de manier waarop de bank innovaties test; het verifiëren van aannames door kwalitatieve interviews af te nemen. Een van de tips neemt Ron zeker mee zijn school in: werken waar de energie ligt. “Ik wil een innovatie inzetten bij de mensen die er zin in hebben en niet te veel tijd steken in de mensen die lastig over de streep te trekken zijn.”

Winst lag voor het oprapen
“Wij willen dat de docenten mét de leerlingen in de klas staat en niet ervóór”, zegt Ron. “Dat idee is in het leerlab verder uitgekristalliseerd doordat je met elkaar kunt sparren. De winst lag eigenlijk voor het oprapen!” Grote kans dat de trekkers van het leerlab contact met elkaar houden. “Ik vond het superleuk om te horen wat Camyre, die ‘carte blanche’ heeft, kan doen en welke waarden er verankerd liggen in het docentschap”, aldus Ron. “Ook al zit je niet in dezelfde fase, er zijn altijd elementen die je kunt gebruiken om een verandering in gang te zetten. Het is mooi om te zien wat er dan lukt.”

Dezelfde dilemma’s
Ruud: “Je merkt dat veel scholen op hun eigen manier bezig zijn met onderwijsvernieuwing maar dat iedereen voor vrijwel dezelfde dilemma’s komt te staan. Die ervaringen en inzichten met elkaar delen geeft soms berusting: verandering geeft nu eenmaal “gedoe”. Maar het geeft ook vaak steun in het besef dat er meerdere manieren zijn om de volgende stap te kunnen zetten.”

 

Praktijkvoorbeelden vanuit het leerlab

Deelnemende scholen

Alkwin Kollege

Uithoorn
havo | vwo
1492 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Anna van Rijn – Anna Lyceum

Nieuwegein
havo | vwo
700 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Montaigne Lyceum

Den Haag
vmbo-k | vmbo-t | havo | vwo
1011 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Spring High

Amsterdam
vmbo-b | vmbo-k | vmbo-t
125 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

OSG De Hogeberg

Den Burg
vmbo-b | vmbo-k | vmbo-t | havo | vwo
949 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Trias VMBO

Krommenie
vmbo-b | vmbo-k | vmbo-t
1593 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Vragen over het leerlab?

Mail dan naar info@schoolinfo.nl.