Leerling eigenaar leerproces

Een balans creëren tussen vrijheid en structuur

In het leerlab Leerling eigenaar leerproces zitten scholen die zich expliciet richten op eigentijds onderwijs. De deelname aan het leerlab zorgde voor een stroomversnelling op de scholen. Leerlingen met regie over hun eigen leerproces is de nieuwe standaard.

Herijken
“Als vernieuwingsschool kun je niet tevreden en genoegzaam achteroverleunen, je moet geregeld je uitgangspunten, de pijlers van je onderwijs, herijken”, stelt Teijl van Beest van het Vathorst College. “Wij waren een jaar of wat geleden aan een nieuwe onderzoeksronde begonnen: Doen we nog steeds het goede? Zijn we nog genoeg gericht op zelfverantwoordelijk leren? Sluit ons onderwijs nog aan bij de huidige lichting leerlingen? Toen startte dit leerlab dat paste bij onze vragen. Deelname gaf ons middelen, en verbinding met de rest van het onderwijsveld; daardoor is ons eigen proces versneld.”

Feedback van leerlingen
De versnellingsvraag van dit leerlab was: Hoe kunnen leerlingen aan het stuur gezet worden van hun eigen leerproces? De prominente rol van leerlingen hebben ze ook vertaald naar de leerlabs. Bij elke bijeenkomst schoven leerlingen aan om mee te denken over de onderwijsontwikkelingen op de scholen. De feedback werd gebruikt om plannen aan te scherpen.

Omslag
“Om de leerling eigenaar te laten zijn van zijn eigen leerproces, is bij alle betrokkenen een omslag nodig. Niet vóór de leerling denken maar ruimte geven aan de leerling om zelf te denken. Niet ‘Wat wil ik dat leerlingen leren?’, maar ‘Wat heeft een leerling nodig om aan de slag te kunnen?’”, stellen Ingrid Peters en Rianne de Groot van De Nieuwste School. “Om te beginnen is het nodig dat docenten zich opstellen in een coachende rol. Dat is behoorlijk lastig; docenten zijn daar niet in opgeleid en je kunt er niet vanuit gaan dat ze dat zomaar kunnen, coachen. Sommigen doen het vanuit zichzelf ‘per ongeluk’ goed; anderen hebben daar nog veel in te leren. Dus daar hebben we hard aan gewerkt.”

Inzichtelijke leerlijnen
Naast een coachende houding van docenten, zijn inzichtelijke leerlijnen een belangrijke voorwaarde om leerlingen eigenaar te laten zijn van hun eigen leerproces. Zonder inzichtelijke leerlijnen kunnen leerlingen niet zelf hun route en hun tempo door de leerstof bepalen. Dat geldt zowel voor wat ze aan kennis moeten verwerven (het curriculum, de kerndoelen) als voor vaardigheden. Om verschillende vaardigheden in een leerlijn te kunnen plaatsen, hebben de leerlabscholen gezamenlijk rubrics ontwikkeld. Deze zijn door elke school afzonderlijk weer omgewerkt naar de specifieke schoolsituatie en -taal.

Vrijheid en structuur
In de rubrics staan per vaardigheid welke streefdoelen horen bij welk niveau (bijvoorbeeld beginner – in ontwikkeling – gevorderd – expert; of brons – zilver – goud). Zo wordt het voor leerlingen inzichtelijk welke stappen ze moeten nemen om het volgende niveau te behalen. Dit leerlab ontwikkelde rubrics voor de vaardigheden: regie nemen, leerstrategieën toepassen, reflectie (zelf- en werkreflectie) en samenwerken. Sebastiaan Blanck: “Wij hebben deze rubrics in een UniC-jasje gestoken en gepresenteerd aan onze collega’s. Ze waren enthousiast. Op deze manier kunnen we onze leerlingen veel vrijheid geven en toch gestructureerd werken; naar die balans zijn we steeds op zoek.”

Driehoeksgesprekken
Waar ook hard aan is gewerkt zijn driehoeksgesprekken tussen coach, leerling en ouder. De meeste scholen in het leerlab doen inmiddels ervaring op met deze gesprekken. Volgens Erik de Vries van OSG Sevenwolden zijn de reacties van ouders positief. “Er is meer diepgang en het gaat meer over persoonlijke ontwikkelingen van de leerling en minder om de cijfers. Alle gesprekken vinden overdag plaats. Er is weinig weerstand van ouders.” OSG Sevenwolden heeft veel gehad aan het format driehoeksgesprekken dat is ontwikkeld door het leerlab.

Eilandjes verbinden
Op de leerlabscholen zijn permanent verschillende docenten bezig het onderwijs te vernieuwen. Ingrid vertelt dat er steeds is gezocht naar de verbinding tussen het leerlab met alles dat al gebeurde binnen school. “We wilden niet met een heel nieuw, los plan aan komen zetten. We hebben daarom al die ontwikkeleilandjes geïnventariseerd en aan elkaar verbonden. We hebben er één verhaal van gemaakt.”

Vertaling
Teijl: “Ik merk dat collega’s het fijn vinden iets van ons terug te krijgen dat aansluit bij waar ze zelf al mee bezig zijn en waar ze verder mee kunnen. In plaats van het zoveelste losse initiatief. Het is daarom belangrijk dat wij als docenten in dit leerlab zitten, en niet de schoolleiding. Wij snappen welke vertaling bijvoorbeeld die rubrics nodig hebben om binnen onze school goed ingezet te kunnen worden.”

Professioneel kritisch
De zeven scholen blikken terug op een vruchtbare samenwerking. Rianne: “Het is mooi om te zien hoeveel ieder van ons geleerd heeft met dit leerlab. Hoewel alle scholen in verschillende fases zitten, hebben we gemeen dat we de leerling een prominente rol geven in ons onderwijs. We konden professioneel-kritisch alles aan elkaar vragen en alles zeggen.” De gedachte achter ‘de leerling aan het stuur’ is bij alle docenten op de scholen bekend en wordt nu verder praktisch ingevuld. De leerlabscholen zijn van plan om bij elkaar te blijven komen. Rianne: “Zo houden we elkaar scherp als het leerlab is afgelopen.”

Praktijkvoorbeelden vanuit het leerlab

Deelnemende scholen

Amadeus Lyceum

Vleuten
vmbo-(g)t | havo | vwo
1235 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Corlaer College

Nijkerk
vmbo-b | vmbo-k | vmbo-(g)t
736 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Mundium College – Niekée

Roermond
vmbo-b | vmbo-k | vmbo-(g)t
257 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

De Nieuwste School

Tilburg
vmbo-(g)t | havo | vwo
664 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

OSG Sevenwolden – TAlentencollege Noord

Heerenveen
vmbo-b | vmbo-(g)t
1127 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

UniC

Utrecht
havo | vwo
540 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Vathorst College

Amersfoort
vmbo-(g)t | havo | vwo
917 leerlingen

Praktijkvoorbeelden

Vragen over het leerlab?

Mail dan naar info@schoolinfo.nl.