Differentiëren op basis van formatieve evaluatie

Hoe differentieer je in de les als leerlingen buiten de les de stof hebben voorbereid? Wiskundedocenten van Het College Weert  passen hiervoor formatief toetsen toe.

Voorbereiding

De leerlingen bereiden thuis de stof voor wiskunde voor. Dit kan op verschillende manieren. Wiskundedocent Stefan Kessels: “We maken op voorhand filmpjes en PowerPoint-presentaties die aansluiten bij de te behandelen leerstof. De voorbereiding is voor docenten een intensief proces, maar levert jarenlang plezier op en zorgt voor ruimte in de les. Leerlingen bepalen door de diverse manieren waarop de stof wordt aangeboden hun eigen leerproces en kunnen altijd terugkijken naar eerdere leerstof, wat ook weer handig is bij afwezigheid.”

Formatieve meting

Elke week krijgen de leerlingen een formatieve meting. Deze meting gaat over alle geleerde stof, maar de stof wordt ook gekoppeld aan oudere leerstof. Stefan: “Vooral het blijven terugblikken op eerdere kennis, zorgt ervoor dat leerlingen de stof over de tijd heen beter onthouden.” De formatieve meting bestaat uit een drietal opgaven en de leerlingen zijn er zelfstandig gemiddeld 20 minuten mee kwijt. Na het maken van de vragen komen de antwoorden op het bord te staan. De leerling beoordeelt zelf of het verstandig is de bespreking van de meting te volgen, of dat hij voldoende weet om zelf verder te gaan.

Formatieve toets

Ook kunnen leerlingen na elk hoofdstuk een formatieve toets maken. Aan de hand van deze toets maakt de leerling een foutenanalyse en reflecteert hij op zijn eigen leerproces. Beide formatieve toetsen zijn feedbackmomenten voor de leerling voordat er een summatieve toets aankomt. De leerling ziet duidelijk in hoeverre hij de stof beheerst. Leerling Floor: “De formatieve metingen en toetsen helpen mij goed, omdat de stof dezelfde kennis beslaat als de stof die in summatieve toetsen wordt gevraagd. Door het maken van de formatieve metingen heb ik de stof al vaker herhaald, kan ik thuis beter oefenen voor de toets en weet ik beter wat er van mij wordt verwacht.”

In groepen aan de slag

Op basis van de formatieve, de summatieve toetsen en het leerlingprofiel (werkhouding, tempo en mate van voorbereiding) deelt de docent de groep in de lessen in drieën in:

Oranje: leerlingen die extra klassikale uitleg krijgen en alle opgaven maken volgens de planning van de studiewijzer.

Blauw: leerlingen die zelf kiezen of ze de klassikale uitleg volgen, maar wel alle opgaven uit de studiewijzer maken.

Groen: leerlingen die zelf kiezen of ze de klassikale uitleg volgen en enkel de vetgedrukte opgaven uit de studiewijzer hoeven te maken.

Tijdens de les

Wiskundedocent Stefanie Peeters: “Leerlingen die onder het gewenste niveau scoren, komen in een groep die we extra uitleg geven. Het voorbereiden van de lessen door de leerlingen is erg belangrijk om te bepalen of ze een onderwerp begrijpen. Leerlingen die de extra uitleg nodig hebben, waarderen dit omdat de groep klein is en ze daardoor beter gezien worden. Leerlingen die de uitleg moeten volgen omdat ze hun huiswerk niet hebben voorbereid, vinden het vervelend dat ze mee moeten doen en niet met hun huiswerk aan de slag kunnen. Dit motiveert om de volgende keer wél hun lessen voor te bereiden.”

Wat levert het op?

Doordat de docent de input heeft uit de formatieve toetsen, kan hij/zij gerichter maatwerk bieden aan de leerling. Door de voorbereidingen en toetsen voorafgaand aan de les, is er in de les ruimte voor vragen, extra uitleg en meer persoonlijke begeleiding. Ook kan de docent beter inschatten welke leerlingen behoefte hebben aan verdiepen of versnellen. “Zo heb ik nu tijd tijdens de les meer tijd om een individuele leerling aan mijn bureau te spreken, maar ook om kleinere groepjes te begeleiden bij het maken van een extra opdracht waar ze gezamenlijk aan werken,” vertelt Stefanie.

Reflectie

Bovendien kan de leerling door de feedback beter reflecteren op zijn eigen werkzaamheden. Leerling Sem: “Ik vind de manier waarop we de stof bij wiskunde krijgen aangeboden heel fijn. Je krijgt de kans om alles te herhalen en daardoor blijft het beter hangen. Je wordt niet meteen beoordeeld met een cijfer, maar je krijgt een beeld van hoe je ervoor staat. Dan heb je nog tijd om eraan te werken, voordat er een toets volgt waar je een cijfer voor krijgt.”

Wil je weten welke vragen en antwoorden er leven over Formatief bij andere docenten? Ga naar Edualdo.nl.

Het College Weert neemt deel aan het leerlab Leerling eigenaar leerproces.

Wil jij oefenen met differentiëren, maar kom je er niet aan toe om de eerste stap te zetten? Meld je dan nu aan voor de challenge ‘Aan de slag met differentiëren’! Leerling 2020 stuurt je dan gedurende twee maanden elke twee weken een mail met een opdracht waarmee je op een eenvoudige manier kunt starten met differentiëren. We hebben opdrachten geselecteerd die makkelijk uit te voeren zijn.

,

Reacties5

  1. Ariëtte Wilting februari 4, 2018 at 9:49 pm #

    Ik ben geïnteresseerd in formatief toetsen en vind het mooi wat jullie doen. Ik vraag me wel af: in welke klassen doen jullie dit? Ik las al alleen vwo, maar dan tot en met klas 6? Ik geef zelf voornamelijk les in de bovenbouw en moet de leerlingen dan toch voorbereiden op het mijns inziens nog ouderwetse eindexamen. Hoe pakken jullie dat aan of hoe denken jullie hierover?

  2. Stefanie januari 8, 2018 at 8:50 pm #

    De formatieve toetsen kun je vergelijken met een proefwerk, alleen krijgen ze er geen cijfer voor. De formatieve toets duurt 50 minuten. Daarnaast komen in de formatieve toets uiteraard andere vragen voor dan in de summatieve toets.

    Het nakijken van de formatieve toetsen hangt bij ons af van het leerjaar. In de brugklas starten we als docent met het nakijken van de eerste formatieve toets. Daarna vindt er voor het nakijken van de formatieve toetsen een afbouw plaats. In de brugklas wordt er veel meer gecontroleerd door de docent. Dit wil niet zeggen dat je als docent alles gaat nakijken, want dan levert het veel extra werk op. We leren ook in de brugklas de leerlingen al snel zelf nakijken volgens een correctiemodel (zonder punten), maar je controleert het nagekeken werk wel. De tweede toets controleer je alle leerlingen, maar daarna ook steekproefsgewijs. Doordat je de formatieve toetsen alleen scant, gaat dit redelijk snel.

    Bij het nakijken is het voor de leerling belangrijk dat hij nagaat waardoor het fout is gegaan en waar hij nog aan moet werken, bijv. gebrek aan kennis, rekenfouten, niet goed gelezen, enz. Het gaat immers niet om een waardering maar om een leermoment voor de leerling zelf. Wat doet hij met de verkregen feedback? Bij ons pakken leerlingen dit goed op, want op de summatieve toetsen zie je dat ze veel van de eerdere ‘fouten’ niet opnieuw maken.

  3. Miranda januari 8, 2018 at 4:09 pm #

    Werkt dit voor leerlingen van alle niveaus (bb, kb, tl, hv, vwo)?

    • Stefanie Peeters januari 10, 2018 at 9:57 am #

      We hebben zelf alleen de ervaring op VWO niveau. Echter naar onze mening zou de werkwijze op alle niveaus inzetbaar zijn. Uiteraard binnen de verwachtingen die je van dit niveau mag hebben. Je past de inhoud van de stof en de duur van de filmpjes aan op het niveau. Het is wel denkbaar dat op een lager niveau de controle op je leerlingen groter is.

  4. Tobias januari 5, 2018 at 7:48 pm #

    Ik ben juist heel erg benieuwd naar voorbeelden van deze formatieve toetsen en hoe zij/wij het na moeten kijken.