Een persoonlijk leerplan voor maatschappelijke stages

CS De Hoven, locatie Calvijn laat leerlingen die een maatschappelijke stage lopen, vooraf zelf hun leerplan schrijven. “Zo’n positieve start willen we in de toekomst ook als uitgangspunt van de lessen.”

Zelf leerdoelen bepalen

Als je gepersonaliseerd onderwijs nastreeft, ga je dan als docent voorschrijven wat leerlingen moeten doen of laat je hen zelf hun doelen bepalen? Op die kernvraag zocht Calvijn het antwoord. Of, zoals aardrijkskundeleraar en projectleider Peter Voorberg het zegt: “We willen gepersonaliseerd leren en formatief toetsen en dat vraagt om een kader. Zo kwamen we op het persoonlijke leerplan waarmee we nu via de maatschappelijke stages experimenteren.”

Experimenteren in de praktijk

Leerlingen doen via de maatschappelijke stage ervaring op en maken zich nuttig voor een maatschappelijk project. Peter: “Deze stages zijn voor ons heel handig om in de praktijk met leerplannen te experimenteren. Het leerplan geeft handvatten aan de leerlingen, die erdoor weten wat ze gaan doen, ook als het in eerste instantie heel abstract lijkt. We laten ze zelf beschrijven waarom ze voor een bepaald project hebben gekozen, wat ze willen leren en bereiken en hoe ze dat gaan aanpakken. De docent stuurt bij en is coach.”

Format geeft kaders

In een werkgroep ontwikkelde de school een format dat duidelijke kaders aangeeft. Want die zijn nodig om de leerlingen te helpen hun leerdoelen te beschrijven. In het format vullen leerlingen de leervraag, hun motivatie, de geplande activiteiten, een plan van aanpak, bewijsmateriaal en een evaluatie in. Peter: “Dat is best pittig voor leerlingen die opgroeien in een klassikaal systeem. Ineens krijgen ze de vrijheid om hun eigen leerdoel te bepalen. Als docent moet je ze echt wel een duwtje geven en helpen met de eerste aanzet. Het voordeel is dat ze hun stage zelf hebben gekozen en dus al gemotiveerd zijn.”

Download het format in word of in pdf.

Motivatie is de kracht

Die motivatie, daar gaat het om. “Motivatie is de kracht van het leerplan”, zegt Peter. “Als leerlingen weten waarom ze iets willen, zijn ze veel gemotiveerder om hun doel te behalen. Waar heb jij nou behoefte aan en wat wil je bereiken? Als je die vraag stelt, krijg je leerlingen in beweging.” Een beweging die nodig is omdat je volgens Peter in deze maatschappij niet meer aan dertig leerlingen dezelfde les kunt voorschotelen. Hoewel een persoonlijke leerroute voor iedere individuele leerling nog toekomstmuziek is, wil de school wel naar zo’n leerroute voor groepjes leerlingen toe. Dat stelt docenten ook in staat om meer te differentiëren en meer ervaring met persoonlijke leerplannen op te doen.

Positieve start

Werken met leerplannen is namelijk ook voor docenten, die gewend zijn om methodegebonden les te geven, een grote stap. Volgens Peter is er draagvlak voor nodig. “We hebben tijdens werkmiddagen met het team bij elkaar gezeten om te bedenken hoe we met gepersonaliseerd leren aan de slag willen. Het format van het persoonlijke leerplan is tijdens zo’n werkmiddag besproken. De docenten die de stages begeleiden, zijn de voortrekkers. Zij hebben het leerplan ontwikkeld tot wat het nu is en ze zien hoe gemotiveerd de leerlingen zijn en hoe positief ze aan de stage beginnen. Zo’n positieve start willen we in de toekomst ook als uitgangspunt van de lessen.”

Ontwikkel je eigen format

Calvijn wil volgend jaar – ook op experimentele basis – met de persoonlijke leerplannen in de vaklessen aan de slag. Welk advies zou Peter aan andere scholen willen geven? “Kijk vooral wat het beste voor jouw school werkt en neem niet zomaar het format van een andere school over. Ontwikkel het met een eigen team, bedenk met elkaar wat nodig is en dan kom je vanzelf op iets moois. En denk vooral niet dat iedere leerling ineens supergemotiveerd is door zo’n persoonlijk leerplan. Maar het is wel een stap in de goede richting.”

CS De Hoven neemt deel aan leerlab Docent eigenaar leerproces.

Meer lezen over leerplannen en coaching

• Een gesprekswaaier voor het coachgesprek
• “Dankzij het logboek zijn we veel meer over doelen gaan praten”
• Een digitaal portfolio: Waar begin je?