“Eindelijk krijgt de leerling lucht in het systeem”

Hanneke Pen, docent Engels bij Stad & Esch, gaat in februari met pensioen. Toch stapte ze twee jaar geleden vol energie in een van de leerlabs van Leerling 2020. “Dit is een verandering waar ik ontzettend in geloof. Eindelijk krijgt de leerling lucht in het onderwijssysteem.”

Korte spanningsboog

“Vijf jaar geleden waren er op deze school al veel docenten die ander onderwijs wilden: meer op maat, zodat de leerling inzicht krijgt in zijn eigen leerproces. Zelf had ik die behoefte al sinds ik achttien jaar geleden de journalistiek verruilde voor een baan als tweedegrader in het vmbo. Daar liep ik aan tegen de korte spanningsboog van leerlingen. Ik ging op zoek naar manieren om leerlingen toch betrokken te houden: werken in carrousels, weektaken, teamteaching… Het inspireerde me zo dat ik na het halen van mijn eerstegraads bevoegdheid in de bovenbouw havo/vwo op dezelfde voet wilde doorgaan. Maar zie daar maar eens kans toe in de drukte van alledag.”

Bottom-up

“Toen kwam in 2015 het project Leerling 2020 voorbij. Op verzoek van de schoolleiding heb ik me aangemeld voor een leerlab. Toen werd ik gefaciliteerd, dat scheelde! Ik ben toen met een kerngroep vanuit de bovenbouw studiedagen over de visie van de school gaan organiseren. Talentontwikkeling, persoonlijk leren: hoe geven we dat vorm in onze lespraktijk? Het antwoord was voor iedere docent anders. Een geschiedeniscollega wilde bijvoorbeeld graag hoorcolleges geven, terwijl ik beter tot mijn recht kom in een coachende rol. Weer andere collega’s wilden helemaal niets veranderen. We hebben toen gezegd: dit doen we bottom-up. Net als de leerlingen mogen de docenten op hun eigen manier instappen.”

Grote verschillen

“Vervolgens hebben we zowel in 2016 als 2017 een pilot gedaan waarin we bovenbouwleerlingen enkele weken lang de ruimte gaven om zelf keuzes te maken. Waarom zou een leerling bij mij luistertoetsen Engels moeten oefenen als hij zijn tijd beter kan investeren in wiskunde? De pilots gingen goed in de zin dat de prestaties op peil bleven, maar door de grote verschillen tussen docenten liepen we wel tegen problemen aan. De een liet alles los, de ander hield alles vast. Afgelopen zomer hebben we gezegd: we moeten toe naar één werkwijze voor alle vakken.”

Voldoening

“Inmiddels is een transitiegroep met vertegenwoordigers uit de hele school van start gegaan. Onze deelschoolleider zit die groep voor; daarmee is de ‘slagkracht’ gegarandeerd. De transitiegroep heeft als doel dat alle docenten gaan denken vanuit doelen in plaats van methoden. Het hele lyceum gaat hiermee aan de slag, havo en vwo, onder- en bovenbouw. Daarmee zit mijn taak erop. 1 februari is mijn laatste werkdag, dan ga ik op eigen verzoek met vervroegd pensioen. Het is fijn om weg te gaan in de wetenschap dat de verandering doorgaat.”

Nieuwe energie

“Ik kijk met veel voldoening op de afgelopen jaren terug, al was het heus niet altijd makkelijk. Ik dacht wel eens: waar ben ik aan begonnen? Maar dit is een verandering waar ik ontzettend in geloof. Eindelijk krijgt de leerling lucht in het onderwijssysteem. Die gedachte gaf me steeds weer energie. Ook de bijeenkomsten met de mensen van het leerlab Curriculumbewustzijn waren fijn. Zij hadden net een wat andere insteek en tilden me daarmee boven de situatie uit.”

Motiverend

“Terugkijkend is het ontzettend leuk geweest om bij te dragen aan een onderwijsontwikkeling waar leerlingen zichtbaar bij gebaat zijn. Nog veel te vaak laten we leerlingen achterover leunen: vertel het me maar. Maar ze moeten zelf aan de slag! Leerlingen die de ruimte krijgen, worden zich veel meer bewust van wat ze wel en niet kunnen. Het motiveert als je bezig mag zijn met de dingen waar je behoefte aan hebt. Natuurlijk, er zullen altijd enkele leerlingen zijn die duiken. Maar als je leerlingen de kans geeft om zelf richting te geven aan hun leren, gaan ze echt wel aan het werk.”

Bewust

“Wat ik collega’s zou willen meegeven over onderwijs op maat, is dat het belangrijk is om je bewust te zijn van wat je doet in de les. Denk vanuit de doelen, niet vanuit de methode. Gebruik een methode waar dat zinvol is, laat weg wat je niet zinvol vindt en voeg dingen toe als je dat nodig vindt. Voor toetsing geldt hetzelfde. Toets je bewust? Vaak laten we leerlingen een toets maken zonder erop terug te komen, ook als het resultaat onvoldoende was. Waarom? En waarom zou je altijd toetsen voor een cijfer? Je kunt ook formatief toetsen. Denk vanuit de leerling, dat is waar het om gaat.”

Fotobijschrift: Docent Hanneke Pen in gesprek met een leerling.