In gesprek over onderwijs
Hoe zorg je dat docenten doelbewust digitale middelen kunnen integreren in hun lessen, zodat deze meerwaarde hebben in de les? Met deze vraag ging het leerlab Digitale didactiek 2 jaar lang aan de slag. De scholen hebben praktijkvoorbeelden opgeleverd van hoe zij digitale tools inzetten, hoe zij kennis delen en hoe ze gebruik maakten van kennis buiten de schoolcontext.
Van devices naar didactiek
Het aanschaffen van digitale middelen betekent niet automatisch dat digitale didactiek een plek krijgt in het klaslokaal, ontdekte het Drachtster Lyceum. Inmiddels is hier 70% van de leerlingen uitgerust met een iPad. Uit gesprekken met docenten bleek dat kennis, vaardigheden en vertrouwen om met ict te werken hierin een essentiële factor is.
In gesprek over digitale vaardigheden
Het leerlab ontdekte dat er verschillende opvattingen zijn over digitale vaardigheden. Hierover in gesprek gaan helpt om te bepalen waar je als school staat op het gebied van digitale didactiek en welke vervolgstappen je kunt nemen.Het leerlab onderscheidde 3 soorten vaardigheden die docenten nodig hebben om ict doelbewust in te zetten in de les:
- vaardigheden om te functioneren in de schoolorganisatie (bijvoorbeeld de schoolagenda, e-mail en het leerlingvolgsysteem);
- vaardigheden om leerlingen te ondersteunen bij het leren (bijvoorbeeld formatief evalueren, activerende didactiek of samenwerkend leren);
- en vaardigheden om leerlingen te helpen met digitale geletterdheid (bijvoorbeeld ict-basisvaardigheden of mediawijsheid).
Leidraad met 3 vragen
Om de vervolgstap op het gebied van digitale didactiek te bepalen, is het belangrijk om te bepalen wat het doel is en waar je school nu staat. Het leerlab ging hierover in gesprek aan de hand van 3 vragen:
- Waar wil je uitkomen?
- Waar sta je nu?
- Hoe kom je daar?
Om hier antwoord op te kunnen geven gebruikte het leerlab publicaties en praktijkvoorbeelden van andere leerlabs. Bijvoorbeeld de publicatie ‘Ict-bekwaamheid van de leraar’ van Kennisnet (2017).
Communicatie tussen schoolleiders en docenten
Na het inzichtelijk maken van de vaardigheden die docenten nodig hebben, onderzochten de scholen in hoeverre hun docenten die vaardigheden nu beheersen. Tessenderlandt organiseerde bijvoorbeeld een feedbackbijeenkomst gebaseerd op het Vier in Balans-model van Kennisnet. In een World Café gingen docenten en schoolleiding in gesprek over visie, deskundigheid, inhoud & toepassing en infrastructuur. Projectleider Theo Herman: “We realiseerden ons hierdoor dat professionalisering niet alleen gaat over het digitaal vaardiger worden van docenten. Ook de communicatie onderling en tussen leidinggevenden en medewerkers hoort daarbij.”
Zelf-assessment
Het Drachtster Lyceum ontwikkelde een zelf-assessment voor docenten om inzicht te krijgen in hun vaardigheden. Gymdocent Rinke Hiemstra: “We wilden niet dat docenten overspoeld werden met vragenlijsten en daardoor weerstand zouden ontwikkelen. Daarom hoefden docenten het formulier niet in te vullen, maar gebruikten ze het ter voorbereiding op een gesprek met de teamleider.” In dit gesprek zetten docenten een stip in een kwadrant over didactische en technische bekwaamheid, gebaseerd op het TPACK-model. “De verzameling stippen en de gespreksverslagen gaven samen een mooi beeld van de stand van zaken op onze school.” Praktijkvoorbeelden uit andere leerlabs hielpen bij het inrichten van gesprekken en ontwikkeltrajecten:
Kennis delen
Een succesfactor voor professionalisering is de aansluiting van het aanbod op de praktijk en de behoefte van de docent. Bovendien heeft elke school al veel kennis in huis. Het Tabor College Werenfridus stelde daarom in elke vakgroep een iCoach aan. Dit is een ict-bekwame docent die het onderwerp digitale didactiek op de agenda zet in de vakgroepvergadering, collega’s individueel begeleidt en trainingen organiseert naar behoefte van de groep. Ook organiseerde de school een iEvent om kennisdeling op het gebied van digitale didactiek te stimuleren. Docent Katja Korver: “De collega’s die hier een pitch gaven worden nu vaker aangesproken op hun expertise.” De leerlabscholen bouwden hiermee voort op kennis en ervaring uit andere leerlabs:
In gesprek over onderwijs
Een van de leerpunten van het leerlab was hoe je het gesprek over digitale didactiek op school insteekt. De onderwijskundige en didactische meerwaarde van ict moet voorop staan, daarna komen de technische aspecten. Toen Effent hun pilot met iPads startte, zette schoolleider Adriënne de Kock een tweedaags iCamp op als kick-off. “Docenten verwachtten dat ze zouden leren met een iPad om te gaan, maar het ging vooral over onze visie op onderwijs en hoe we die vorm wilden geven. Het iCamp heeft bijgedragen aan de vorming van het team en heeft het enthousiasme van de docenten aangewakkerd.”
Binnenkijken bij bedrijven
Wat kunnen scholen leren van bedrijven? De leerlabscholen gingen met hun schoolleiders, docenten en leerlingen op bezoek bij innovatieve organisaties. Adriënne, naar aanleiding van het bezoek aan game-bedrijf Dutch Game Garden: “Ik realiseer me nu meer hoe belangrijk het is dat je team in balans is.” En Katja: “Bij het revalidatiecentrum dat collega’s bezocht hebben, is bijvoorbeeld alle zorg rondom de patiënt georganiseerd. Als school kunnen we de leerling nog veel meer centraal stellen.”
Digitale tools voor in de les
Naast praktijkvoorbeelden van professionalisering en kennisdeling deelden scholen hun ervaringen met digitale tools.
- Docent Judith van Sprundel van Effent ondekte bijvoorbeeld dat ze via Edmodo haar leerlingen kon laten corresponderen met leerlingen uit het buitenland. Zo konden zij een vreemde taal oefenen én een andere cultuur leren kennen.
- Op het Drachtster Lyceum gebruikt docent Gerrit Zandbergen Edpuzzle, een tool om filmpjes te maken. Gerrit: “Met video maak je het leren minder afhankelijk van tijd en plaats.”
- Op de Van der Capellen Scholengemeenschap maken de leerlingen van Eva-Madou Gerrits zelf een interactieve tijdlijn van de Nederlandse literatuurgeschiedenis met de tool Sutori. “Ze leren beter als ze het zelf doen, dan wanneer ik het allemaal voor ze oplepel.”
Succesfactoren voor digitale didactiek
Hoe kunnen scholen digitale didactiek en ict-bekwaamheid onder docenten vergroten? Maak gebruik van de succesfactoren van het leerlab Digitale didactiek:
- Zet in op de autonomie van docenten in hun professionele ontwikkeling, zonder dat het vrijblijvend is.
- Benader de inzet van ict vanuit de onderwijskundige en didactische meerwaarde, niet vanuit de techniek.
- Blijf docenten doorlopend enthousiasmeren en zorg voor een gedifferentieerd opleidingsaanbod.
- Goed onderwijs maak en evalueer je samen met leerlingen, docenten, schoolleiders en ouders.
- Maak gebruik van de kennis en kunde die al aanwezig is in je docententeam.
- Ga door met waar je goed in bent en laat je inspireren door buiten je eigen schoolcontext te kijken.
