Met dit instrument analyseren leerlingen zelf hun toetsen

Dalton Voorburg ontwikkelde een handig instrument waarmee leerlingen kunnen zien hoe ze scoren op verschillende soorten toetsvragen: reproductie, inzicht en toepassing. “Ik zie dat mijn leerlingen nu zelf conclusies trekken.”

Daltonschool

“Wat moet je leren, hoe moet je het leren en met welke diepgang? Daar willen we leerlingen zoveel mogelijk helderheid over geven”, zegt Jody van den Berg, die in de schoolleiding van Dalton Voorburg de portefeuille ict beheert. “Wij zijn een daltonschool en verwachten van leerlingen dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor hun leren. Er bestaan alleen maar weinig hulpmiddelen waarmee leerlingen zelf uit de voeten kunnen, zeker binnen de vakken. Zo kwamen we op de gedachte om zelf een instrument te maken.”

RTTI

Ict-coördinator en docent aardrijkskunde Willem Korevaar bouwde in Google Sheets een eenvoudige tool waarmee leerlingen op hun Chromebook zelf hun scores op toetsvragen kunnen analyseren. Als basis gebruikte hij een vereenvoudigde variant van de taxonomie RTTI, met slechts drie categorieën: Reproductie, Inzicht en Toepassing. “Dat voert voor leerlingen ver genoeg, het moet vooral bruikbaar zijn.” Op basis van ervaringen van leerlingen en adviezen van collega’s is de tool inmiddels tweemaal bijgesteld, tot versie 3.0. Er is ook een handleiding beschikbaar.

Leerdoelen

Het werkt ongeveer zo. Voorafgaand aan elke toets geeft de docent de leerlingen een matrix waarin staat wat voor type vragen ze kunnen verwachten (hoeveel R, I en T?), welke leerdoelen erbij horen en welke werkboekopdrachten ernaar verwijzen. Als de toets is gemaakt, nagekeken en teruggegeven, krijgen de leerlingen tijdens de les de opdracht de spreadsheet aan te vullen met hun resultaten.

Toetsen

Voor elke toets is een tabblad beschikbaar, dat via een dropdownmenu te gebruiken is. Aan de hand van de toetsmatrix en hun resultaten vullen de leerlingen achter elk vraagnummer in of het een R-, I- of T-vraag betrof, wat het maximale aantal punten was en hoeveel punten ze hebben behaald. Kleine ‘metertjes’ per vraagtype laten vervolgens in één oogopslag zien waar punten zijn blijven liggen. Bovendien bevat elk tabblad een overzicht van eerder gemaakte toetsen, zodat de leerling kan zien of er een patroon in de scores zit.

Geen ei van Columbus

Een jaar na de start is Willem enthousiast over de resultaten. “Ik zie dat mijn leerlingen in 3 havo/vwo zelf conclusie trekken: ‘de volgende keer moet ik dit anders leren’, of ‘ik kan dus maar beter wél de oefeningen maken’. Toen collega-docenten uit het leerlab een van mijn lessen bijwoonden, zagen zij dit ook gebeuren. Uiteindelijk staat of valt het toetsresultaat natuurlijk met de tijd en de energie die de leerling in het leren steekt. Dit is een hulpmiddel, geen ei van Columbus.”

Begrippen onthouden

Leerling Oliwia (15) is enthousiast. “Het invullen van alle gegevens duurt een beetje lang, maar je krijgt wel een overzichtelijk beeld. De I en de T staan bij mij bijvoorbeeld altijd op groen, maar op de R scoor ik wat minder, want ik kan begrippen niet zo goed onthouden.” Leerling Anouk (15) heeft dezelfde ervaring. “T gaat bij mij heel goed, dat merk ik ook bij andere vakken. Maar R is wat minder. Ik ben daar bij het leren op gaan letten – daar krijg je ook tips voor – en dat helpt: bij elke toets ging het wijzertje van de R wat verder van rood naar groen.”

Meer regie over je lessen

Het voordeel zit niet alleen bij de leerling, zegt Willem. “Je krijgt als docent ook meer regie over je lessen. Als je op deze manier toetsen maakt, ga je vanzelf anders naar je werkboeken kijken: hoe zit het daar met R, I en T? Moeten mijn leerlingen al die opdrachten eigenlijk wel maken? In onze sectie hebben we besloten van niet. In plaats daarvan maken we van een deel van de opdrachten een digitale versie. Leerlingen krijgen in groepjes de opdracht te bepalen welk leerdoel bij welke vraag hoort. Op termijn gaan we een koppeling leggen met R, I en T. Dan is het kringetje rond.”

Van onderop, niet collectief

RIT brengt dus een heel denkproces op gang. “Daarmee is het een mooi voorbeeld van ‘Dalton bouwt voort’, ons verbetertraject”, zegt Jody. “Het sluit aan bij onze visie op leren en we laten er graag alle collega’s mee kennismaken. Maar het voert wél ver. Daarom zetten we het niet collectief in; dat is niet voor iedereen werkbaar. Zoiets kan alleen als de school het borgt en faciliteert, anders verwatert het weer.” Wel gaat de ontwikkeling ‘van onderop’ gewoon door. De hele sectie aardrijkskunde werkt in 3 havo/vwo inmiddels met de tool en een deel van de sectie geschiedenis is zich aan het verdiepen in het denken achter RIT.

Tip: begin met je vakgroep

Aan collega’s die ook met RIT willen werken, adviseert Willem bewust na te denken over de schaal. “Begin niet in je eentje met het indelen van je proefwerken met een taxonomie; doe dat met je vakgroep. En knip het in stukjes, begin met één leerjaar. Anders wordt het al snel te groot.” Een andere tip is om bij het kiezen van een nieuwe methode bewust te kijken naar methodes waarin al met een taxonomie wordt gewerkt. “Dat maakt het een stuk makkelijker.”

Download de tool
Download de handleiding

Dalton Voorburg maakt deel uit van het leerlab Visie op personalisatie.

Meer lezen

• Reflecteeropdracht met leerlingen
• Voortgangssheet voor formatieve evaluatie
• Differentiëren op basis van formatieve evaluatie

Wil je ook een visie ontwikkelen op een verandering in je school? Bekijk dan deze tips uit de routekaart veranderaanpak of bekijk alle fases uit het veranderproces.