Onderwijs in Finland: een kwestie van vertrouwen
Hoe ziet het onderwijs eruit zonder onderwijsinspectie? Wat gebeurt er wanneer leerlingen slechts tot hun 16e leerplichtig zijn? Dit najaar brachten docenten uit de leerlabs Schoolorganisatie en Zo.Leer.Ik! – Schoolorganisatie een bezoek aan Finland om een kijkje te nemen in een ander onderwijssysteem. In dit artikel lees je over de basis van het Finse onderwijssysteem en hoe de docenten geïnspireerd zijn geraakt. Om het gesprek aan te gaan binnen je eigen school vind je hier ook verschillende praatplaten over eigenaarschap van leerlingen.
De opbouw van het Finse onderwijssysteem
Hoe ziet de route die leerlingen afleggen eruit in Finland? Anders dan in Nederland gaan Finse leerlingen tot en met hun 15e naar het basisonderwijs. Leerlingen worden hier deels op leeftijd ingedeeld, maar ook op niveau. Vanaf hun 16e zijn ze niet meer leerplichtig. Jongeren die een vervolgopleiding gaan volgen, maken zo bewust hun schoolkeuze. Omdat elke vervolgopleiding een toelating heeft, wordt al vroeg de verwachtingen tussen de leerling en de school afgestemd. Het vervolgonderwijs bestaat uit twee hoofdstromingen. Het middelbaar beroepsonderwijs of de bovenbouw van het algemeen voortgezet onderwijs, deze bereidt leerlingen voor op de universiteit.
Verantwoordelijkheid en eigenaarschap
Het Finse onderwijssysteem is gebaseerd op vertrouwen. Dit betekent dat er weinig controle plaatsvindt, zowel bij leerlingen als bij docenten. Zo is er geen onderwijsinspectie en zijn er geen functioneringsgesprekken of huiswerkcontroles. Het eigenaarschap en de verantwoordelijkheid liggen hierdoor bij de leerlingen, ouders en docenten. Alle verschillende actoren in het onderwijssysteem geven samen invulling aan het onderwijs, met als motivatie het gemeenschappelijke doel: goed onderwijs waarbij de leerling centraal staat.
Kunnen we hiermee het eigenaarschap van de leerlingen vergroten?
Het schoolbezoek in Finland heeft de docenten inzicht gegeven in een ander onderwijssysteem en aan het denken gezet hoe het eigenaarschap van leerlingen vergroot kan worden. Aan de hand van wat de docenten gezien en gehoord hebben, zou je op de ideale school onderstaande kenmerken kunnen herkennen: Leerlingen:
- Leerlingen hebben de mogelijkheid om binnen hun roosters eigen keuzes te maken (door middel van modules).
- Er worden doelen gesteld met de leerlingen en met ouders.
- De leerlingen zijn verantwoordelijk voor hun eigen leerproces; geen controle om de controle.
- De leerlingen werken samen, ook bij toetsing.
- Reflectie is een vast onderdeel van het leerproces.
- Leerlingen zijn bewust van het feit dat zij een onderdeel zijn van de maatschappij.
Docenten:
- De docenten werken samen; collega’s zijn niet alleen verantwoordelijk voor de vakinhoud.
- De samenwerking is gebaseerd op vertrouwen; de leidinggevende zit niet op de stoel van de docent.
- Docenten laten leerlingen inzien wat sterke en zwakke punten zijn.
- Docenten verbreden hun visie door bij collega’s (andere school) te gaan kijken.
- Kwaliteit van de docenten komt voor uit een kritische houding binnen de sectie.
Op zoek naar meer informatie over de schoolbezoeken in Finland? Lees het gehele verslag van de reis, georganiseerd in samenwerking met ICT&E. Geïnspireerd geraakt om een school te bezoeken? Gebruik deze checklisten voor een goede voorbereiding.
Was drie jaar geleden in Finland, beter gezegd: Lapland. Allerlei scholen bezocht met een groep schoolleiders. Ons beeld was daar heel anders dan in het artikel beschreven: het rooster wordt door de overheid bepaald. Ook het curriculum tot in detail beschreven door de centrale overheid. Docenten worden door de afdeling onderwijs overgeplaatst zonder dat daar gesprek over is gevoerd met betrokkene zelf. Docenten sport klaagden erover dat ze geen vrijheid hadden om bepaalde volksdansen op te nemen in het bewegingsonderwijs. Het is zinvol om ook de geschiedenis van Finland mee te nemen als we kijken naar hun onderwijs: het land is lang onvrij geweest. Dat bepaalt ook de cultuur rond onderwijs voor een deel. Onderwijs is sterk een middel om ‘vooruit’ te komen. Ouders werden op de scholen die we bezochten nauwelijks betrokken bij de school. In klassen waren soms meerdere docenten aanwezig, en verschillende onderwijsassistenten.
Beste H.Boersma,
Inderdaad vergeten we dat het Finse onderwijs een geschiedenis heeft gehad van een verplicht nationaal curriculum voor alle scholen. Misschien is de formele verplichting vervallen, maar in de praktijk is het op zijn minst richtinggevend, zo niet maatgevend.
Gaande weg het lezen – TROTS – want herkenning vanuit de dagelijkse praktijk op basisschool De Gazelle. Vanuit vertrouwen wordt op alle niveau’s het eigenaarschap gelaten waar het hoort, want wij hebben vertrouwen in elkaar.
Mooi. Echt heel mooi. En nu? Hoe gaan we dit oppakken in Nederland?
Meerdere scholen zijn bezig om deze ideeën toe te passen binnen hun eigen school. Het leerlab Zo.Leer.Ik! – Schoolorganisatie (https://leerling2020.nl/leerlab-zo-leer/) gaat hier mee aan de slag en op facebook is hierover een discussie gaande: https://www.facebook.com/leerling2020/?fref=ts
Dit klopt voor mij: de verantwoordelijkheid laten waar die hoort, namelijk bij de direct betrokkenen. Die hebben ook de meeste kennis en wijsheid om de juiste beslissingen te nemen.
En vertrouwen is de basis voor alle duurzame oplossingen!
Gaat niet om vertrouwen. Wie zich niet voorbereidt op toelatingsexamen voor vervolgonderwijs, staat met lege handen. Gaat dus om toelatingsdruk, niet om vertrouwen.
Ik was 2 jaar geleden ook in Finland op scholrnbezoek. Heb alles bekeken van po tot Mbo. Het draait vooral om het vertrouwen in de kwaliteiten van de docenten en het samenwerken. Met de leerling als belangrijkste middelpunt.
Zou graag zien dat dit in Nederland meer aan de orde zou zijn