“Op deze school leer ik dat het niet alleen om cijfers draait”

In 2013 startte Wilma ter Riet samen met vier collega’s de nieuwe school Innova. Hier wordt lesgegeven met de Learning Portal van Kunskapsskolan Nederland. Dit betekent dat leerlingen zelf de regie hebben. 10x gepersonaliseerd lesgeven volgens het Innova.

1. Leerlingen plannen hun eigen werk en rooster

Op het Innova plannen leerlingen hun eigen werk en rooster, dit doen ze in overleg met een coach en hun ouders. Er wordt gewerkt in perioden van zes weken. Van tevoren geven docenten in de planmodule van Stroom – de learning portal van Kunskapsskolan EDucation –  aan wanneer en waarover ze instructie geven. Hierop kunnen leerlingen zich inschrijven. Zo is het mogelijk om bij een moeilijk onderwerp twee keer dezelfde instructie te volgen of de instructie te krijgen van een andere docent.

Voor- en nadelen?
Stephan Kuper, docent aardrijkskunde: “Omdat je voor een langere periode vooruit moet kijken, is het soms wel hard werken. Het grote voordeel vind ik dat leerlingen bewust naar je toe komen als ze een vraag hebben, daardoor staan ze meer open voor het antwoord.”

2. Leerlingen beslissen zelf hoe er getoetst wordt

Toetsen zijn er om te laten zien wat je kunt. Leerlingen mogen dat op hun eigen manier laten zien. Bijvoorbeeld door middel van een werkstuk, een presentatie of een toets. Ze kiezen zelf wat bij hun of bij het onderwerp past. Soms is het geven van een presentatie niet alleen de toetsvorm, maar ook een persoonlijk leerdoel van de leerling. Nieuw dit schooljaar is dat er gewerkt wordt met persoonlijke PTA’s, waarbij leerlingen zelf beslissen hoe zwaar een toets meetelt.

Is dit wel toegestaan?
Wilma ter Riet: “Uiteraard hebben we dit nagevraagd bij de onderwijsinspectie en die ruimte is er. Wij willen het beste uit onze leerlingen halen en denken dat zij heel goed weten waar hun kwaliteiten liggen. Een voorbeeld: een leerling die dyslexie heeft, kan ervoor kiezen om zijn spellingstoets minder zwaar mee te laten wegen. We sturen ook wel een beetje hoor! Uiteindelijk moeten ze toch examen doen. Als je dan alleen maar werkstukken hebt gemaakt en voor het eerst een toets maakt, is dat niet handig. Het is onze taak om leerlingen daar op voor te bereiden.”

3. Leerlingen hebben veel vrijheid en weinig regels

Leerlingen mogen zelf bepalen wanneer ze pauze houden en zijn verantwoordelijk voor de kantine. Zo doen ze de inkopen en beheren ze het geld. Community werk wordt dat op het Innova genoemd. Ook de deur van de docentenkamer staat altijd open. Leerling Sterre: “Je kunt hier zelf kiezen wanneer je wat wilt doen. Het hoeft niet allemaal gelijk af. Je kunt ontspannen als dat nodig is en krijgt de vrijheid om te groeien. Leren is hier heel leuk. Het lijkt een beetje op de basisschool, met het verschil dat je hier als een volwassene wordt behandeld.”

Zijn er geen grenzen?
Wilma ter Riet: “We hebben op onze school niet echt regels wat wel of niet mag. Wel moeten leerlingen soms uitleggen waarom ze een bepaalde keuze maken en ook als er eens iets botst, gaan we met elkaar in gesprek. Als het nodig is, kunnen we een afspraak maken. Van alles ‘zelf doen’ worden ze vooral heel zelfstandig. Zo hebben onze leerlingen laatst een prijs gewonnen voor het pop-up restaurant dat ze hadden geopend om daarmee de verbinding in de buurt op gang te brengen. Ze hebben daarvoor van A tot Z alles geregeld. Het was een groot succes!”

4. Leerlingen werken op hun eigen niveau

Leerlingen kunnen ervoor kiezen om op een niveau hoger te werken. In de learning portal kunnen ze de opdrachten van alle niveaus zien en ook maken. Ze zitten wel in een jaarlaag, maar kunnen zich ook inschrijven voor de instructie van een ander jaar. Daarnaast werken kinderen van verschillende niveaus samen aan een opdracht. Leerling Sterre: “Ik kwam hier met een Basis Kader advies, maar doe nu alles een niveau hoger. Dat is het fijne aan deze school; je kunt doorgroeien als je wilt. Op een andere school zou ik meer vastzitten aan één klas.”

Waarom een niveau hoger?
Wilma ter Riet: “Leerlingen die ergens goed in zijn, vinden het vaak leuk om op een hoger niveau te werken. Versnellen doen ze minder snel.  En andersom kan ook: als ze merken dat ze een onderdeel toch nog niet zo goed beheersen, kunnen ze de uitleg van het voorgaande jaar nog een keer volgen.

5. Leerling zijn zelf verantwoordelijk voor hun leerproces

Leerlingen op het Innova zijn zelf verantwoordelijk voor hun leerproces. Doordat ze eigen keuzes maken, gaan ze er helemaal voor. De verantwoordelijkheid om aan het einde van een periode de gestelde doelen te halen, ligt bij hunzelf. De coachingsgesprekken zijn puur om de planning te bespreken. Mocht er thuis eens iets spelen, is dat geen reden om taken niet uit te voeren en wordt er gekeken hoe de doelen nog wel behaald kunnen worden. Voor gesprekken over problemen van persoonlijke aard kan een afspraak gemaakt worden.

Hoe is dat voor de docent?
Jildou de Jong, docent natuurkunde: “Ik vind het belangrijk om veel tijd met leerlingen door te brengen. Dat kan hier. Het contact is heel intensief, zowel als coach als docent. Je ziet de leerlingen minstens twee uur per dag. In het gewone onderwijs is het vooral eenrichtingsverkeer. Je hebt drie kwartier de tijd om alle kennis erin te proppen en dan maar hopen dat het beklijft. Nu plan ik leermomenten met leerlingen in, die weten dat ze daarvoor komen en staan er daardoor meer voor open.”

6. Leerlingen stellen hun eigen doelen

Leerlingen stellen hun eigen doelen. Dat begint met het lange termijndoel: bijvoorbeeld het examen halen. Vervolgens wordt dat aan de hand van kerndoelen opgeknipt in korte termijndoelen. Deze doelen komen altijd en overal in terug. Doordat leerlingen hun eigen doelen stellen, ligt de lat voor iedereen anders. Het voordeel daarvan is dat het minder competitief is, iedereen is met zijn of haar eigen doel bezig is. ‘Ik ben het eerste klaar!’ of ‘Ik heb het hoogste cijfer!’, hoor je op het Innova niet.

Wat zijn nog meer voordelen hiervan?
Wilma ter Riet: “We hebben het altijd over de eigen doelen. We zullen nooit zeggen: ‘waarom ben je niet aan het werk’, maar in plaats daarvan vragen we: ‘ben je nog bezig met je doel?’. Het is dezelfde vraag maar dan anders gesteld.”

7. Leerlingen beslissen zelf of ze huiswerk hebben of niet

Naast dat leerlingen in overleg met hun ouders en hun coach hun eigen doelen stellen. Kunnen ze ook bepalen of het nodig is om thuis nog huiswerk te maken. Wilma ter Riet: “Huiswerk wordt bij ons op school meer gezien als een keuze of consequentie van je eigen gedrag. Als je op school te weinig doet om je doel te behalen, zal je het werk thuis af moeten maken. De leerlingen bepalen zelf het doel en moeten uiteindelijk verantwoording afleggen als ze dit niet halen.”

8. Leerlingen worden niet ‘afgerekend’ op hun toetsresultaten

Toetsen worden gebruikt om de kerndoelen af te tekenen. Tussendoor wordt er gekeken naar de tussendoelen. Zo weten docenten hoe een leerling ervoor staat. Ook vindt er voortdurend observatie plaatst van de ontwikkeling van een kind. Een toets is om te laten zien wat je kunt, niet om wat je niet kunt. Herkansen is mogelijk, maar niet eindeloos. Dan wordt er gekeken of de werkwijze of het niveau wel passend is voor de leerling. Als iemand een onvoldoende haalt, wordt er gekeken wat nodig is om het de volgende keer wel te kunnen halen.

Worden er dan wel cijfers gegeven?
Wilma ter Riet: “Jazeker, alleen draait alles hier om vertrouwen. Vertrouwen dat er ruimte is om te leren, dat falen mag. Leerlingen krijgen alle ruimte om uit te zoeken waarom ze bijvoorbeeld een laag cijfer hebben gehaald. Zonder waardeoordeel.” Leerling Sterre: “Cijfers zeggen niet alles. Je wordt later niet aangenomen, omdat je een tien hebt gehaald voor rekenen. Het gaat meer om je persoonlijkheid. Ik ben heel perfectionistisch, dus een zes halen vind ik moeilijk. Op deze school leer ik dat het niet alleen om cijfers draait.

9. Leerlingen hebben wekelijks een gesprek met hun coach

Alle leerlingen kiezen aan het begin van het jaar een coach, deze heeft in totaal 20 leerlingen van alle jaarlagen en niveaus onder zijn/haar hoede. Met deze leerlingen begint en eindigt de docent de schooldag. Elke ochtend vertellen vier leerlingen aan de docent wat er speelt. De docent luistert en stelt vragen. De andere leerlingen uit de groep werken ondertussen zonder computer in stilte aan hun schoolwerk. Na dit uur coaching wordt met de hele groep de dag doorgenomen en aan het einde van de dag ook weer afgesloten.

Waarom is coaching zo belangrijk?
Wilma ter Riet: “Coaching is de belangrijkste pijler van het gepersonaliseerde onderwijs. Je moet de leerlingen constant bevragen op hun doen en laten. Door de andere leerlingen tijdens de coachingsgespreken te laten werken zonder computer of telefoon trainen we ze in een uur voor zichzelf werken zonder apparaat.”

10. Leerlingen kunnen hun ouders meenemen naar de coachingsgesprekken

Ouders mogen elke week aansluiten bij de coachingsgesprekken. Ouderavonden worden er op het Innova dan ook bijna niet meer georganiseerd. Wilma ter Riet: “Ouderavonden zijn één van de vele tradities in het onderwijs die ook anders kunnen. Door ouders overdag op school uit te nodigen, werken we meer samen met de ouders.”

Zelf ook een school starten of het roer omgooien op jouw school?

Wilma ter Riet: “Het is belangrijk dat je eerst een visie hebt en dan een systeem of methode kiest.
Onze visie is dat we leerlingen maximale keuzevrijheid willen geven. Daarnaast is eigenaarschap bij het team een voorwaarde voor succes. Als schoolleider bewaak je deze visie, maar het team moet het zelf doen door uit te proberen wat wel en niet werkt. Focus daarbij op wat wél kan. Tot slot zijn vertrouwen en professionele omgangsvormen de basis.

Het Innova neemt deel aan het leerlab Zo.leer.ik!-Schoolorganisatie.