Werken in een professionele leergemeenschap

Op het Calvijn College, locatie Krabbendijke Appelstraat bouwen docenten in een professionele leergemeenschap (PLG) aan een formatieve schoolcultuur. Wat zijn de succesfactoren? “De kleine stapjes hebben direct effect in mijn les.”

Faciliteren van structurele ontmoeting

Aanleiding voor de PLG was een professionaliseringstraject vanuit een commerciële organisatie, waaraan 20 docenten deelnamen. In dit traject stond differentiëren in de klas centraal. Robbert-Jan Poortvliet, docent en kartrekker: “Deze docenten vonden het heel waardevol om elkaar structureel te ontmoeten. Toen het traject afliep, wilden zij die structurele ontmoeting graag voortzetten.” Robbert-Jan begeleidt de PLG samen met docent Annalies Ras. De schoolleiding besloot hierin te faciliteren door elke week één uur in het rooster te blokken voor PLG-bijeenkomsten. Hiervoor worden de deskundigheidsbevorderingsuren van docenten ingezet.

“Ik begon mijn lessen altijd op dezelfde manier: contact leggen met de leerlingen en uitleggen wat we gingen doen. Bij de PLG hoorde ik dat je met een startopdracht de les effectief kunt beginnen. En inderdaad: vanaf de eerste minuut waren mijn leerlingen druk bezig. Door de vragen die ze stelden over de startopdracht waren we heel snel bij de kern van de les. Ik gebruik nu regelmatig een startopdracht.”

Klazien Lokerse-van Manen, docent Engels

Betrokkenheid van het hele team

De PLG startte als een vrijwillig project, maar werd na verloop van tijd verplicht gesteld. Robbert-Jan: “De veranderingen in de lessen werden niet teambreed doorgevoerd en stonden dus vaak los van elkaar. Leerlingen weten zo niet waar ze aan toe zijn. Daarom ontstond de vraag naar momenten waarbij het hele team aanwezig kon zijn.”

“Ik vind het heerlijk om met onze PLG te praten over hoe we lesgeven. Voorheen deed ik dat alleen met sectiegenoten. Ik merk dat door de PLG het contact met de leerling verder gaat dan alleen over cijfermatige prestaties. Daardoor ga ik elke dag met plezier naar school.”

André den Dekker, docent nask 

Formatief lesgeven als overkoepelend thema

Het overkoepelende thema van de PLG is formatief lesgeven. Robbert-Jan: “Veel docenten zagen differentiëren als een paraplu-begrip en wilden in de PLG meer focus aanbrengen. Vanuit de wens om het leerproces van de leerling zichtbaar te maken, zijn we aan de slag gegaan met formatief lesgeven.” Uitgangspunt hiervoor zijn de vijf kernstrategieën voor formatieve assessment van Wiliam en Leahy (2015):

Uitproberen en ervaringen delen

In de bijeenkomsten brengen de deelnemende docenten steeds een onderwerp in dat te maken heeft met dit thema. Bijvoorbeeld het formuleren van leerdoelen, het opstellen van succescriteria, het ontwerpen van een effectief lesbegin en het effect van huiswerk. In de bijeenkomsten wisselen docenten ervaringen uit, bestuderen ze wetenschappelijke theorieën en maken ze lesmaterialen. Docenten gaan hier in hun eigen lessen mee aan de slag en delen hun ervaringen.

“Ik mag van mijn nask-docent niet leren voor de formatieve toets. Hij heeft hierin wel gelijk, want de toets is bedoeld om te zien of ik het echt begrijp. Als ik voor een toets een cijfer krijg, neemt het eigenlijk bij mij de moed weg om verder te leren. Dat is wel raar.”

Leerling (14 jaar, vmbo-3t)

“Ik vind formatieve toetsen bij wiskunde heel handig, want dan kan ik goed zien waar ik nog in moet oefenen. Omdat het zonder cijfer is, heb ik geen stress voor deze toetsen. Ik ben daar heel relaxt onder. Ik heb hierdoor een goed overzicht van waar ik sta en wat ik nog moet leren.”

Leerling (14 jaar, vmbo-1kgt)

Kleine stappen hebben direct effect

Het toepassen van inzichten in de eigen lespraktijk blijkt soms wel wat lastig. Robbert-Jan: “De facilitering om elkaar te ontmoeten en om samen te leren, is al een enorme winst. Maar voor docenten is het soms lastig om de energie te vinden om de theorie te gebruiken in hun lespraktijk. Elke docent heeft zijn eigen ingeslepen didactische gewoontes en dat is heel begrijpelijk. Daarom stimuleren we kleine stappen.” André den Dekker, docent nask, kan dat beamen. “Het werken met formatieve toetsen valt nog niet mee, want in mijn vakgebied moet ik al het lesmateriaal zelf maken. Maar de kleine stappen, zoals een andere omgang met huiswerk, zijn haalbaar en hebben direct effect in mijn les.”

Van en met elkaar leren

Een andere uitdaging die Robbert-Jan ziet is het omgaan met verschillen tussen docenten. “Het is een diverse groep, met verschillende didactische niveaus. Maar eigenlijk biedt dit juist een kans. Elke docent heeft andere sterke punten, waardoor we van en met elkaar kunnen leren.”

Elke dag met plezier naar school

Voor docenten zorgt de PLG voor meer werkplezier. Elk stapje dat gezet wordt, heeft effect op de leerling. Robbert-Jan: “We zien dat leerlingen steeds meer eigenaar van hun leerproces worden. Hun betrokkenheid in de lessen is enorm toegenomen. Ze zijn actiever en zijn gemotiveerd om hun eigen groei bij te houden. Leerlingen merken ook dat docenten dezelfde technieken inzetten, zoals het gebruik van rubrics bij opdrachten. Dat zorgt voor duidelijkheid voor de leerling. En voor docenten zorgen deze resultaten ook voor plezier en voldoening.

“Bij tekenen krijgen we veel feedback. De docent laat zien hoe het moet, hij doet het voor. Ook kijken we naar elkaars tekeningen. Hierdoor weten wij wat de bedoeling is. De docent daagt ons echt uit om een betere tekening te maken en technieken te gebruiken.”

Leerling (13 jaar, havo/vwo-1)

Zelf aan de slag in een PLG? Gebruik deze tips van Robbert-Jan:

  1. Start alleen als er draagvlak is in het team. Die is er als docenten zelf de vraag stellen om elkaar te ontmoeten.
  2. Betrek de onderwijskundige teamleider. Op het Calvijn College heeft de teamleider in de PLG geen beoordelende rol, maar is betrokken als deelnemer. Zo creëert de school een open leerklimaat.
  3. Zorg ook dat de teamleider aanwezig is in de lessen, om zo effectieve feedbackvragen te kunnen stellen.
  4. Faciliteer docenten in tijd en ruimte voor ontmoeting. Durf als schoolleiding dus keuzes te maken in het rooster.
  5. Maak zichtbaar welke expertise er al aanwezig is in het team. Zo creëer je diepgang in wat er geleerd gaat worden en eigenaarschap bij de deelnemers.

Fotobijschrift: docenten van het Calvijn College delen ervaringen en kennis met elkaar in een professionele leergemeenschap.

Het Calvijn College neemt deel aan het leerlab Differentiëren in de klas.

Meer over formatief werken

 

, , ,

Comments are closed.