“Wil je gemotiveerde leerlingen? Zorg dat ze leerwinst ervaren”

Martin Ringenaldus, docent Duits aan RGO Middelharnis, is op zoek gegaan naar manieren om zijn leerlingen nog effectiever te laten leren, geredeneerd vanuit wetenschappelijk onderzoek. Lees wat die zoektocht hem heeft gebracht.

Wat was de aanleiding om op zoek te gaan naar manieren om effectiever te leren?

“Het is allemaal begonnen toen ik mijn eigen leervraag beantwoord wilde krijgen. De directie wilde dat ik praktijk-Duits ging geven aan vmbo-leerlingen. Omdat het bij ons geen examenvak meer was, vroeg ik of ik dan ook de cijfers mocht laten gaan. Dat mocht. En toen dacht ik: ‘Yes, en nu?’ Hoe geef ik les zonder cijfers?”

Wat heb je toen gedaan?

“Ik kon me niet voorstellen dat ik de enige docent in Nederland was die hiermee aan de slag wilde. Daarom heb ik in november 2015 de facebookgroep Actief leren zonder cijfers opgericht met als doel om van elkaar te kunnen leren. Dat netwerk groeide enorm snel. Daarna ben ik verder gaan kijken naar formatief evalueren en ontdekte ik door een tweet van Paul Kirschner de posters van de Learning Scientists over de zes leerstrategieën. Op basis van talloze onderzoeken in de afgelopen decennia identificeerde de cognitieve psychologie deze zes leerstrategieën als effectief. Mijn conclusie: formatief evalueren werkt alleen in combinatie met cognitieve handelingen en in combinatie met effectieve leerstrategieën.”

Wat is formatieve evaluatie volgens jou?

“Ik vind de vergelijking met wat een muziekleraar doet treffend. Het begint met het vaststellen en het duidelijk maken van het leerdoel (feed up). De leraar instrueert en doet dingen voor die de leerling nadoet. De leerling speelt een stukje en de leraar luistert en kijkt naar de techniek. Hij stelt vast waar de leerling nog kan verbeteren, geeft dit terug aan de leerling (de feedback, red.) en bedenkt een oefening die hem verder kan helpen (feed forward, red.). De volgende les luistert de leraar naar het spel van de leerling en evalueert of de oefening vooruitgang heeft opgeleverd, past eventueel de oefening aan of stelt een nieuw leerdoel. Dan begint de cyclus opnieuw. In feite toetst de leraar dus doorlopend. De gehele interactie tussen leraar en leerling is erop gericht om de leerling telkens beter te laten worden. Zolang dit leerproces gaande is, geef je liever geen cijfers.”

Kun je een voorbeeld noemen van hoe jij onderzoek over leerstrategieën naar de lespraktijk vertaald?

“Ik heb bijvoorbeeld een oefening bedacht waarbij leerlingen kennis uit het geheugen moeten reconstrueren (retrieval practice, red). Dat blijkt namelijk een zeer effectieve manier te zijn om te leren.”

Reconstructieoefening
Stap 1: Je controleert eerst of de vereiste voorkennis aanwezig is waarbij de nieuwe stof aangesloten moet worden. Als dat niet zo is, ga je eerst de voorkennis repareren.

Stap 2: Als er voldoende voorkennis aanwezig is, deel je de instructie in de kleinst mogelijke stapjes op.

Stap 3: Na elk stukje controleer je of iedere leerling het stapje heeft begrepen. Dat doe ik met wisbordjes.

Stap 4: Je oefent samen en als je ervan overtuigd bent dat dat goed gaat.

Stap 5: laat je de leerlingen zelfstandig oefenen.

Stap 6: In de volgende les toets je wat de leerling al weet en kan. De leerling maakt dan een opdracht uit het hoofd op een leeg vel papier.Dat dwingt de leerling om actief de geleerde stof op te halen.

Stap 7: Dan controleert de leerling het eigen werk. Zo krijgt hij inzicht in wat hij wel en niet weet. Dit herhaal je gespreid over een aantal lessen.

Hoe werkt dat dan?

“Effectieve herhaling zorgt ervoor dat wat al vergeten mocht zijn, weer actueel is. Daarbij worden de intervallen tussen de herhalingen telkens langer: een dag, een week, een maand, een jaar. Op den duur blijkt er zo weinig in tussentijd vergeten dat je kunt zeggen dat de kennis in het langetermijngeheugen zit.”

Wat was het resultaat van de reconstructieoefening?

“Het resultaat van het experiment met de reconstructieoefening was belachelijk hoge cijfers. En dat zonder huiswerk of blokken voor een toets. De grap is dat ik exact dezelfde lessen, oefeningen en lesstof aan 3 mavo, 3 havo en 3 vwo heb voorgelegd. De mavo-leerlingen haalden gemiddeld een 8,5, de havo-leerlingen een 9 en de vwo-leerlingen een 9,5 voor dezelfde toets met dezelfde normering.”

Wat vinden leerlingen?

“Het mooiste compliment kwam van een leerling die zei: “Dit is de eerste toets waarbij ik de avond ervoor gewoon naar Netflix heb kunnen kijken.” Ze hebben alles in de les geleerd. Zonder huiswerk. Ze hebben ook echt het idee dat ze iets hebben geleerd. Wil je zorgen dat je leerlingen motiveert? Dan moet je zorgen dat ze leerwinst ervaren. Er was in het begin ook weerstand van een mavo-klas hoor. Zo merkte een leerling op: ‘Hou toch op over die leerstrategieën. Ik word toch beoordeeld op mijn cijfers en niet op basis van wat ik weet?’ Deze leerling legde de vinger op de zere plek. Als leerlingen zo redeneren, hebben wij, leraren èn ouders, hen zo opgevoed en doen we iets niet goed. Toen ben ik gestopt met het over leerstrategieën te hebben, maar heb ik ze het laten ervaren. Toen waren ze overtuigd. Leerlingen kijken nog steeds naar cijfers.”

Is je oorspronkelijke leervraag nu beantwoord?

“Mijn oorspronkelijke leervraag heb ik door mijn zoektocht bijgesteld en ik heb er veel meer nieuwe vragen bijgekregen. Ik besef nu dat het loslaten van cijfers geen doel op zich moet zijn. Het uitgangspunt is dat je verder bouwt op het voorgaande en daarop wordt beoordeeld. Kijk bijvoorbeeld naar een leerling die niet goed is in naamvallen. Hij haalt een twee. Na veel oefenen en de juiste feedback valt het kwartje en haalt hij een 8. Waarom moet die 2 dan blijven staan? Hij heeft zichzelf toch verbeterd en laten zien dat hij de stof aankan?”

Je bent voorstander van evidence informed learning. Wat betekent dat?

Dat betekent dat je naar je lespraktijk vertaalt wat wetenschappelijk bewezen effectief is en niet dat je je onderwijs inricht op basis van een ideologie of wat logisch lijkt. Wat logisch lijkt, blijkt na onderzoek vaak niet te werken. Wat werkt is niet zelden contra-intuïtief. Zo geloven nog veel leraren dat rekening houden met leerstijlen effectief is, maar het is een mythe. Als je een cursus volgt of een artikel leest, vraag en zoek dan altijd naar de bronnen en controleer deze. Overtuig jezelf ervan dat wat je doet wetenschappelijk onderbouwd is.”

Waar komt jouw ‘drive’ vandaan?

“Elk kind heeft recht op het beste onderwijs. Alle stappen die ik zet, zijn erop gericht hen dit zo goed mogelijk te bieden. Eigenlijk ben ik doorlopend op jacht naar wat ik nodig heb om dit te realiseren door kennis te verzamelen en netwerken op te zetten. Wie en wat heb ik nodig? Het enige persoonlijke belang dat ik voor mezelf kan bedenken is de voldoening die het oplevert en de wil om mijn vak heel goed te kunnen. Elke keer dat ik iets erbij leer, raak ik nog gemotiveerder. Bij leerlingen zal het niet veel anders werken.”

Wat is je volgende stap?

“De aanpak die ik nu volg, vraagt ander lesmateriaal dan het gangbare materiaal van uitgeverijen. Daarom probeer ik via presentaties en cursussen collega-docenten te overtuigen om op dit spoor de samenwerking aan te gaan. Vele handen maken immers licht werk. Als dat lukt, kunnen we samen het materiaal ontwikkelen waarvan we dan ook allemaal, en vooral de leerlingen, kunnen profiteren.”

Leestips van Martin

  • Klaskit van de Vlaamse pedagoog Pedro de Bruyckere. “Hij beschrijft beknopt wat wanneer effectief is en waarom en doet dat uiterst genuanceerd.”
  • What does this look like in the classroom? van Carl Hendrick. “Hierin geven wereldwijd erkende experts antwoord op vragen van leraren over een tiental onderwerpen.”
  • Piek van Anders Ericsson.
  • Why knowledge matters van E.D. Hirsch.
  • Zet Twitter in voor je eigen professionalisering door experts op het gebied van cognitieve psychologie te volgen. “Denk aan Paul Kirschner, The Learning Scientists, Ben Wilbrink, Daniel Willingham en Dylan Wiliam.”

Martin is oprichter van de facebookgroepen ‘Evidence-informed onderwijzen in het PO & VO’ en ‘Actief leren zonder cijfers’. Ook won hij de iScholenPrijs 2016

Meer lezen over formatief

 

Tags: Docent, Toetsen

,

Comments are closed.